ZNACZENIE OJCA W ROZWOJU MORALNYM DZIECKA

Chcąc przedstawić w ogólnych zarysach dosyć liczne i niezwykle różnorodne badania empiryczne nad wpływem ojca na postawy moralne dziecka, należy najpierw ustalić pewien porządek prezentacji tychże badań. W amerykańskiej literaturze psychologicznej dotyczącej problemów rozwoju moralnego (skąd głównie czerpano dane) najczęściej dzieli się badania nad kształtowaniem się postaw moralnych na trzy grupy: 1) badania dotyczące behawioralnych aspektów postaw moralnych, 2) badania nad tzw. uczuciami moralnymi oraz 3) badania nad poznawczymi (kognitywnymi) aspektami moralności. Wydaje się więc, że ów sposób grupowania badań będzie również najkorzystniejszy dla potrzeb niniejszego rozdziału, pomimo że nie jeet on, jak nietrudno zauważyć, ani precyzyjny, ani jedyny. Zezwala jednak, jeśli użyć sformułowania Arystotelesa, na „ten stopień jasności, na jaki przedmiot ten pozwala”. Do badań nad behawioralnymi aspektami postaw moralnych zaliczono te, które zachowanie się dziecka w sytuacji wyboru moralnego oceniają najpierw w formie opisu zewnętrznego, tzn. rejestrują: „wystąpiło”, „nie wystąpiło” lub „w jakim stopniu wystąpiło”. Przy tego typu podejściu pomija się niejako motywacyjną stronę zachowania w sytuacji wyboru moralnego. Następnym etapem postępowania badawczego jest szukanie korelatów poszczególnych form zachowania się. Z punktu widzenia tematu tego rozdziału najbardziej istotne jest śledzenie związków między formami zachowania się dziecka w sytuacji wyboru moralnego a różnymi rodzajami opieki ojcowskiej bądź jej brakiem. Prawdopodobnie najwięcej badań ukazujących wpływ ojca na zachowanie się dziecka w sytuacji wyboru moralnego przeprowadzonych zostało metodą eksperymentu laboratoryjnego, zwaną w literaturze psychologicznej metodą „badania odporności na pokusy”. Metodę tę omówił w naszym piśmiennictwie Z. Kość (1976), nie ma więc potrzeby poświęcać jej obecnie więcej uwagi.