Zespolenie psychiczne rodziny

Funkcje ekspresyjne polegają na umiejętności zespolenia psychicznego członków rodziny, stworzenia atmosfery wzajemnego zrozumienia i życzliwości, czyli tego, co potocznie nazywamy „ciepłem rodzinnym”. Natomiast funkcje instrumentalne polegają na zapewnieniu rodzinie odpowiednich środków egzystencji, a także określonego statusu społecznego. Jak stwierdził T. Parsons w pracy napisanej wspólnie z R. F. Balesem (1955), najbardziej rozpowszechnionym modelem podziału ról w rodzinie jest przejęcie przez matkę funkcji ekspresyjnych, natomiast przez ojca roli „instrumentalnego przywódcy”. Ten typ układu ról jest, zdaniem autorów, również najkorzystniejszy. Oczywiście, aby rodzina mogła właściwie wywiązać się z zadania socjalizacji dziecka, między obu typami powyższej funkcji powinna istnieć — jak mówi T. Parsons — „silna koalicja”. Zadaniem matki, w ramach spełniania przez nią funkcji ekspresyjnych, jest stworzenie najsilniejszej pierwotnej więzi emocjonalnej z dzieckiem, którą Z. Freud nazywa „prawdziwą kateksją do obiektu”. „W tej właśnie relacji — pisze T. Parsons — powstaje poczucie bezpieczeństwa wykorzystywane w fazach późniejszych. W okresie tym ojciec gra rolę minimalną, a przynajmniej drugorzędną, bez względu na płeć dziecka” (T. Parsons 1969, s. 64). Najbardziej doniosłe w rozwoju psychicznym dziecka oddziaływanie ojca zaczyna się nieco później, tj. w okresie, który Z. Freud nazywa fallicznym. Wtedy to dziecko zaczyna reagować na ojca jako na przedstawiciela bardziej odległego (i ciekawego) świata, a także jako na reprezentanta „wyższych”, społecznych wymagań, który jest, jak pisze T. Parsons: „[…] uosobieniem konieczności przyswojenia sobie stosunków poważania i autorytetu, a jednocześnie jest pierwszym obiektem agresji i lęku powstającego podczas tego procesu. Jest to więc rola ojca związana z powstaniem «superego u dziecka”.