Przystosowanie społeczne

Według Freudowskich założeń na temat budowy i funkcjonowania osobowości, następuje drogą odpowiedniego ukształtowania przez otoczenie społeęzne w ciągu pierwszych 5—6 lat życia dwóch warstw osobowości, mających wpływ na ukierunkowanie podstawowej i z gruntu instynktywistycznej energii napędowej psychiki człowieka, jaka tkwi w „id”, a więc warstwy „ego” i „superego”. Zarówno „ego”, jak i przede wszystkim najwyższa warstwa osobowości człowieka, czyli „superego”, są wynikiem odpowiedniego oddziaływania społecznego. „Superego” powstaje bowiem poprzez tzw. identyfikację, czyli wytworzenie własnego, idealnego obrazu na podstawie „rzutowania do wewnątrz” sylwetki psychicznej ludzi przebywających w otoczeniu dziecka i cieszących się u niego autorytetem. Zasadniczo każda rodzina stwarzając niepowtarzalne układy cech poszczególnych jej członków, związków uczuciowych pomiędzy nimi, na swój specyficzny sposób kształtuje w dziecku stosunek emocjonalny do poszczególnych norm moralnych, a także pewien ogólny wzorzec reagowania „motywacją sumienio- wą”. Niemniej jednak Z. Freud opisał pewne charakterystyczne systemy motywacyjne, które mając, jego zdaniem, charakter uniwersalny, modelują zachowanie się ludzi według pewnych wzorców. Takim szczególnie ważnym w procesie kształtowania się sylwetki psychicznej człowieka mechanizmem jest tzw. kompleks Edypa, który polega, jak wiadomo, na zazdrości o rodzica płci odmiennej.