Przekazany patriotyzm

Wydaje się nawet, że nasz, polski patriotyzm — przekazany nam w poważnej mierze przez nasze matki — nosi w sobie wiele cech „kobiecych”, zawiera on wiele elementów irracjonalnie rzewnego stosunku do tradycji narodowej, różnego rodzaju symboli narodowego bytu, spontaniczności i żywości reakcji emocjonalnych prowadzących w efekcie do czynów heroicznych w momentach zagrożenia. Można jednak niekiedy mówić o braku w nim pewnych elementów „ojcowskich”, do których (jak to wynika z teorii psychologicznych omawianych w pierwszym rozdziale niniejszej książki) należy umiłowanie prawa, porządku, systematyczności itp. Niedostateczne, zdaje się, rozwinięcie owych „ojcowskich” elementów patriotyzmu polskiego bywa szczególnie niekorzystne dla tempa rozwoju gospodarczego w czasach „normalnych”, tj. wtedy, kiedy nie ma poważnego zagrożenia wojną, akcji wynaradawiających itp. i kiedy potrzeba dnia codziennego wymaga „cnót purytańskich” (tj. skrzętności, systematyczności, oszczędności itp.), które, jak twierdzą autorzy różnych teorii psychologicznych, łatwiej „przeszczepiane” są z ojca. Powyższe, niektóre tylko, dowody szczególnego znaczenia kobiet w Polsce ukazują jednocześnie fakt, że kobieta-matka wspierając ojca w jego funkcji instrumentalnej, sama przejmowała również szereg „cech instrumentalnych”, tj. takich, które w innych społeczeństwach były znamionami wyłącznie męskimi. Z tego punktu widzenia patrząc, rację można przyznać Fryderykowi II, który miał się wyrazić, że w Polsce „les femme sont vraiment les hommes” (kobiety są faktycznie mężczyznami) — por. S. Zieliński (1974).