Podniesienie kultury polskiej

Kobiety polskie wykazywały się nie tylko walecznością i „krewkim” charakterem, zasłużyły się one również w zakresie podniesienia kultury polskiej. Dobrym przykładem tego typu Polki może być księżna Anna z Sapiehów Jabłonowska, wojewodzina bracławska (żyjąca w latach 1728—1800). O kobiecie tej współcześni pisali, że „była to pani wielu umiejętnościami sławna”. Bardzo dużo podróżowała, w czasie podróży zaś interesowała się szczególnie postępem rolnictwa i nauk biologicznych. Z wielkim zapałem gromadziła różne okazy flory i fauny, książki, narzędzia rolnicze, przyrządy laboratoryjne itp. W jednej ze swych rezydencji w 1783 r. instaluje wojewodzina drukarnię przeznaczoną do opublikowania Ustaw powszechnych dla dóbr moich rządców, postanowiła bowiem różnym rodzajom pracy w swych rozległych włościach nadać charakter formalnoprawny. Ogółem wydała księżna osiem tomów takich Ustaw, obejmujących około 700 stron. Jak twierdzi biograf Anny Jabłonowskiej — Józef Rostafiński (1916) — były to prace „zajmujące pierwszorzędne miejsce w literaturze europejskiej o nauce administracji”. W roku 1786 wydała osobną instrukcję dla swych ogrodników, która stanowi jak gdyby dziewiąty tom Ustaw, a nosi tytuł Porządek robót miesięcznych ogrodnika na cały rok wypisany i na miesiące podzielony. Instrukcja ta świadczy o niezwykle rozległej wiedzy przyrodniczej jej autorki.