Odruchy warunkowe

Dla przypomnienia należy powiedzieć, że opisane wszechstronnie przez I. P. Pawłowa tzw. warunkowanie klasyczne polega, najogólniej rzecz biorąc, na przyswojeniu nowych odruchów warunkowych na zasadzie styczności bodźców bezwarunkowych i warunkowych.
Warunkowanie instrumentalne różni się zaś od klasycznego dwiema zasadniczymi cechami, a mianowicie: Warunkowanie klasyczne nie jest spowodowane intencjonalną działalnością uczącego się. W sytuacjach warunkowania klasycznego człowiek (czy zwierzę) bywa niejako zmuszony przez warunki otoczenia (czy mówiąc dokładniej, przez strukturę bodźców działających na organizm) do określonego typu reagowania. W przypadku zaś warunkowania instrumentalnego nabywanie nowych odruchów warunkowych odbywa się w wyniku specjalnie w tym celu skierowanej aktywności jednostki uczącej się (B. F. Skinner 1938). Warunkowanie klasyczne przebiega na poziomie kojarzenia bodźców, czyli jest to uczenie typu B->B (bodziec-Nbodziec) i jako takie bywa uczeniem przygotowawczym, podczas gdy warunkowanie instrumentalne jest uczeniem typu B-sJ? (bodziec-reakcja) i przez to bywa o wiele bardziej złożone (E. R. Hilgard i D. G. Marquis 1968). Oczywiście przedstawione powyżej rozróżnienie ma charakter teoretyczny, gdyż w wielu konkretnych przypadkach niezmiernie trudno jest odgraniczyć od siebie oba typy warunkowania. Trudność ta wynika głównie z tego, że niektóre elementy klasycznego instrumentalnego warunkowania wzajemnie się przeplatają.